Jaaroverzicht 2022 meldingen en vragen afdeling Infectieziekte-bestrijding GGD Haaglanden

De eerste maanden van 2022 waren er hoge aantallen COVID-19 besmettingen door de rondgaande omikronvariant. Daarna zijn de maatregelen snel versoepeld en is ook het testbeleid dit jaar meerdere keren aangepast. Hierdoor zijn de aantallen, gemeld bij de GGD, niet meer representatief voor het daadwerkelijk aantal besmettingen in de regio. De rondgaande varianten van het virus laten een milder ziektebeeld zien, met minder ziekenhuisopnames en gemelde overlijdens. Dit is mede dankzij de hoge vaccinatiegraad. De ziekenhuisopnames zijn echter op geen moment tot stilstand gekomen. De gemelde overlijdens zijn waarschijnlijk niet representatief voor de werkelijke sterftecijfers. In totaal heeft dit alles in 2022 binnen de regio Haaglanden geleid tot 325.330 geregistreerde meldingen van het coronavirus, met de hoogste piek in de eerste 3 maanden van dat jaar.

Het aantal andere meldingsplichtige ziekten, gemeld bij de afdeling Infectieziektebestrijding van de GGD Haaglanden, is in 2022 gestegen naar 589 (2021: 380; 2020: 299).

Mpox (monkeypox, of apenpokken)
Mpox is een ziekte die van oorsprong vooral voorkomt in West-Afrika en Midden-Afrika. In het voorjaar van 2022 werd de ziekte vastgesteld bij mensen in Europa die geen directe link met deze gebieden in Afrika hadden. De ziekte verspreidde zich daarna door Europa, Noord-Amerika en andere gebieden waar de ziekte van oorsprong niet voorkomt.

In mei 2022 is monkeypox door de minister aangewezen als een meldingsplichtige ziekte, groep A. Dat betekent dat het vaststellen van monkeypox of het vermoeden daarvan, direct gemeld moet worden bij de GGD.
Op 12 juni 2022 ontving de GGD Haaglanden de eerste melding van een positieve diagnostiek van mpox bij een persoon. In 2022 zijn er in totaal 100 bevestigde gevallen van mpox gemeld bij de GGD.
Na een piek in de zomer van 2022 (juni: 34; juli: 45; augustus: 13), nam het aantal meldingen in het najaar van 2022 sterk af (september: 4; oktober t/m december: 2), conform het landelijke beeld.
In december daaropvolgend zijn de meldingsplicht en naamgeving van de ziekte aangepast. Het is nu een groep B1-meldingsplichtige infectieziekte onder de naam mpox.
Tijdens de uitbraak circuleerde het virus met name onder mannen die seks hebben met mannen (MSM), waarbij veel wisselende seksuele contacten een belangrijke rol spelen. Vanaf juli is er een landelijke vaccinatiecampagne opgezet, gericht op deze specifieke doelgroep. Mensen uit deze doelgroep zijn hiervoor persoonlijk uitgenodigd.
De verwachting is dat een groot deel van de belangrijkste risicogroepen inmiddels immuun is voor het virus, omdat zij de ziekte hebben doorgemaakt of hiertegen zijn gevaccineerd.

Invasieve groep A streptokokken (iGAS)
Sinds het voorjaar van 2022 neemt het aantal meldingen van invasieve GAS-infecties (iGAS) landelijk toe, na lage aantallen in 2020 en 2021. Het aantal meldingen van iGAS bij de GGD Haaglanden is in 2022 gestegen naar 33 (2021: 13). Opvallend hierbij is een toename van het aantal meldingen bij kinderen tussen 0 en 5 jaar (2022: 5; 2021: 1). In werkelijkheid is het aantal personen met een (ernstige) groep A streptokokken infectie groter dan het aantal meldingen, omdat niet alle ziekten door groep A streptokokken meldingsplichtig waren. Alleen infecties met deze bacterie die leidden tot een septische shock, een fasciitis necroticans of puerperale koorts vielen in 2022 onder de meldingsplicht.

Invasieve pneumokokkenziekte (IPD)
Per 1 april 2021 is de meldingsplicht voor invasieve pneumokokkenziekte (IPD) uitgebreid, nadat in het najaar van 2020 het pneumokokkenvaccinatieprogramma bij ouderen van start is gegaan. Per 1 april 2021 is IPD bij mensen vanaf 60 jaar meldingsplichtig, naast de al bestaande meldingsplicht bij kinderen geboren vanaf 2006. Deze uitbreiding waarborgt een goede evaluatie van het nieuwe vaccinatieprogramma bij ouderen.
Door de verandering in de meldingsplicht is het aantal meldingen van IPD gestegen naar 69, waarvan 65 ouderen ≥ 60 jaar en 4 kinderen geboren na 2006 (2021: 23, waarvan 6 kinderen; 2020: 5 kinderen).

Carbapenemase-producerende Enterobacterales (CPE)
Het aantonen van Carbapenemase-producerende Enterobacterales (CPE) valt sinds juli 2019 onder de meldingsplichtige ziekten, groep C.
In 2022 is het aantal meldingen CPE bij de GGD gestegen naar 27 (2021: 19; 2020: 13).
CPE vormen een belangrijke dreiging voor de volksgezondheid, doordat de behandelmogelijkheden van infecties veroorzaakt door deze zeer resistente bacteriën, uitermate beperkt zijn. In ongeveer de helft van de gevallen is de infectie meest waarschijnlijk uit het buitenland meegenomen.

In Nederland komt CPE nog weinig voor, maar in andere delen van de wereld en in de ons omringende Europese landen, komen infecties en dragerschap met CPE steeds meer voor. Hierdoor neemt de kans op introductie in Nederland toe. Het is belangrijk om CPE snel op te sporen en als deze wordt aangetroffen, verspreiding naar andere mensen te voorkomen.

Nu de coronapandemie op haar retour is, reizen we weer meer. Zo is bijvoorbeeld in 2022 het aantal malaria meldingen gestegen naar 29 (2021: 17; 2020: 7). Dit zijn vooral besmettingen bij mensen die zonder goede profylaxe op familiebezoek in de tropen zijn geweest.

De aantallen meldingen van hepatitis B en C variëren jaarlijks: hepatitis B 99 (2021: 117; 2020: 89) en hepatitis C 45 (2021: 53; 2020: 26). Opvallend hierbij is het aantal acute hepatitis B infecties: dit jaar 8, en respectievelijk maar 2 en 3 in de twee voorafgaande jaren. Het betrof 6 mannen en 2 vrouwen met een leeftijdsrange van 40 tot 70 jaar. De oorzaak van acute besmetting is vaak lastig te achterhalen. Mogelijk heeft het twee keer te maken gehad met een medische ingreep in het buitenland en een keer met onbeschermd seksueel contact.

Tijdens de coronapandemie is het aantal kinkhoest meldingen drastisch gedaald (van 400 in 2019 naar 2 in 2021). Dit jaar zien we met name het laatste kwartaal een lichte stijging, leidend tot 13 meldingen in 2022.

Er zijn in 2022 8 meldingen van hepatitis A geweest (besmettelijke geelzucht). Eén van de meldingen van hepatitis A betrof een kind dat een kinderdagverblijf bezocht. Tijdens het bron- en contactonderzoek rondom deze index, kwamen er nog 3 besmettingen van hepatitis A binnen dit kinderdagverblijf naar voren. Conform de LCI richtlijn heeft de GGD post-expositie vaccinaties aangeboden aan de overige kinderen van het kindercentrum, de pedagogische medewerkers en gezinscontacten. Opvallend gegeven is dat niet alle kinderen en gezinscontacten van het vaccinatieaanbod gebruik hebben gemaakt. Er zijn geen nieuwe besmettingen meer gemeld.

Het aantal infecties met besmettelijke maag-darmpathogenen, zoals shigellose en Shigatoxine-producerende E. coli (STEC), laten in 2022 opnieuw een stijging zien. Shigellose 35 (2021: 33; 2020: 16) en STEC 45 (2021: 32; 2020: 15).
Shigellose besmetting verloopt fecaal-oraal en hangt vaak samen met minder hygiënische omstandigheden. Daarnaast zien we deze infectie ook regelmatig bij de MSM populatie.
STEC infecties zijn meestal aan voedsel gerelateerd en worden in verband gebracht met consumptie van bijvoorbeeld vlees dat onvoldoende verhit is geweest, ongepasteuriseerde zuivelproducten of groenten die onvoldoende gewassen zijn.

Het aantal meldingen van legionellose is met 46 wederom gestegen het afgelopen jaar (2021: 35; 2020: 24). Deze stijging wordt ook landelijk gezien. Van de bij de GGD gemelde personen heeft ongeveer één derde (16) de ziekte tijdens een reis in het buitenland opgelopen. Legionellose wordt niet van mens op mens overgedragen, maar vanuit de leefomgeving via wateraerosolen.
De GGD doet uitgebreid onderzoek naar mogelijke bronnen en eventuele clusters in de regio. Deze laatsten zijn niet aangetoond.  

In april 2022 is er een uitbraak van buiktyfus geweest onder asielzoekers en medewerkers van een noodopvanglocatie op een riviercruiseschip in Haarlem, regio Kennemerland. In totaal zijn er 69 bevestigde gevallen gemeld. Dit betrof 49 asielzoekers en 20 medewerkers. Twee van deze medewerkers waren woonachtig in de regio Haaglanden. Er zijn geen secundaire gevallen gemeld.

De afgelopen twee jaar heeft de GGD Haaglanden, ten opzichte van landelijke cijfers, een aanhoudend hoog aantal psittacose meldingen (2022: 8; 2021: 9; respectievelijk 17 en 16% van het landelijk totaal). Psittacose is een infectieziekte die onder andere kan leiden tot longontsteking en wordt veroorzaakt door de bacterie Chlamydia psittaci. Deze bacterie komt voor bij vogels. Mensen kunnen besmet raken door inademing van stofdeeltjes van ingedroogd oogvocht, snot of uitwerpselen van besmette vogels. Momenteel is de GGD extra alert op deze meldingen, o.a. na contact met duiven.

De afdeling Infectieziektebestrijding krijgt vele vragen over diverse, vaak ook niet-meldingsplichtige infectieziekten. Meldingen en afhandeling van scabiës (schurft) en verdenking op rabiës (hondsdolheid) zijn hierbij tijdsintensief.

Mensen gaan weer meer op reis, waardoor ook het aantal vragen van personen die in het buitenland gebeten of gekrabd waren door een zoogdier, weer is toegenomen (2022: 63; 2021: 25). Na een verwonding door een dier in het buitenland beoordeelt de GGD of er kans bestaat op rabiës en geeft de noodzakelijke post-expositieprofylaxe.

Scabiës is het afgelopen jaar veel in het nieuws geweest. Huisartsen zien meer patiënten met jeukklachten veroorzaakt door de schurftmijt. Ook de GGD krijgt op diverse manieren dagelijks vragen over uitbraken en meldingen van scabiës bij personen, studenten, op scholen, kinderopvang en bij zorginstellingen. Dit aantal is fors gestegen het afgelopen jaar (2022: 246; 2021: 192). Het is belangrijk te benadrukken dat het aantal vragen niet gelijk staat aan het aantal gevallen. Veel gevallen worden door de huisarts of dermatoloog afgehandeld en zijn niet bekend bij de GGD. Andersom kan er niet altijd onomstotelijk vastgesteld worden dat er sprake is van scabiës.

In 2022 is het totaal aantal meldingen door instellingen (op basis van artikel 26 van de Wet Publieke Gezondheid) gedaald. Dit jaar waren dat er 705 (2021: 1040; 2020: 728; 2019: 237).
Ongeveer 70% hiervan betrof luchtwegklachten (COVID-19 of COVID-19 gerelateerde klachten). Dit betrof meldingen vanuit zowel instellingen voor langdurige zorg, als de kinderopvang en het onderwijs. Het grootste gedeelte van deze meldingen (70%) werd in het eerste kwartaal van 2022 gedaan, in de periode dat er veel besmettingen van COVID-19 in de gehele populatie waren.
Naast de meldingen over luchtwegklachten waren er met name meldingen van huidziekten (18%) en gastro-enteritis uitbraken (9%).
Helaas blijft scabiës voor zorginstellingen een terugkerend en hardnekkig probleem. Dit jaar waren er 16 meldingen uit de langdurige zorg. Eén patiënt of medewerker met schurft kan grote uitbraken in zorginstellingen veroorzaken. Daarom worden vaak al bij één melding van scabiës binnen een zorginstelling, meerdere personen preventief behandeld om verdere verspreiding tegen te gaan. De rol van de GGD is hierbij met name gericht op advisering en preventieve behandeling van contacten buiten de instellingen.

De afdeling Infectieziektebestrijding heeft een belangrijke publieksfunctie. Het algemeen publiek, instellingen en ketenpartners weten de GGD goed te vinden. De afdeling infectieziektebestrijding is in 2022 ruim 1400 keer benaderd (telefonisch of per mail) met vragen (2021: 998; 2020: 2300). Ruim een kwart van dit aantal betrof vragen over mpox.
De overige 75% vragen gingen over tal van infectieziekten of onderwerpen gerelateerd aan infectieziekten, zoals vaccinaties, COVID-19, hepatitis, scabiës, waterpokken, rabiës, besmettingsaccidenten, rotavirus, waterpokken en gordelroos.